Temu is slechts 'the tip of the iceberg'
Heb je ooit een app gedownload die er te mooi uitzag om waar te zijn? Denk aan Temu, de populaire Chinese shopping-app, waar iedereen gek op is vanwege de spotgoedkope producten. Maar achter de schermen bleek het een behoorlijke datadigger te zijn. Terwijl jij aan het shoppen bent verzamelt Temu op slinkse wijze een berg persoonlijke informatie. Toegang tot je telefoongegevens, screenshots maken en zelfs je audio opnemen – niets lijkt te gek. Het nieuws sloeg in als een bom en zette veel mensen aan het denken: hoe veilig zijn onze gegevens eigenlijk?
En Temu is niet de enige. Er zijn talloze gratis apps die, net als Temu, een hoge prijs vragen voor hun diensten. Niet in euro’s, maar in privacy. Dit artikel gaat in op de gevolgen van deze praktijken en hoe je jezelf kunt beschermen tegen digitale gevaren.
Temu en 'dark patterns'
Temu is een hype geworden dankzij z’n lage prijzen en handige interface. Ze maakt op slinkse wijze gebruik van zogenaamde dark patterns, iets wat volgens de Digital Services Act (DSA) streng verboden is. Dark patterns worden gebruikt om gebruikers te verleiden om bijvoorbeeld aankopen te doen, persoonlijke gegevens te delen of toestemming te geven voor iets wat ze niet begrijpen. Het doel van dark patterns is om gebruikers te manipuleren, terwijl het lijkt alsof ze een vrije keuze maken.
Dus toen bleek dat de app toegang vroeg tot van alles en nog wat – je contacten, foto’s, zelfs de mogelijkheid om je telefoon zonder toestemming te ontgrendelen – begonnen de alarmbellen te rinkelen. En hoewel Temu meldde dat dit was om de “gebruikerservaring” te verbeteren, blijft het vaag wat ze precies met die gegevens doen.
Temu is geen uitzondering
- Lifestyle apps
Onderzoek heeft aangetoond dat sommige populaire lifestyle-apps, zoals Life360, MyRadar en GasBuddy reisgegevens van gebruikers verzamelen en deze zonder hun medeweten delen met derden, waaronder verzekeringsmaatschappijen. Deze praktijken roepen ernstige privacyzorgen op. - Slimme keukenapparatuur
Bepaalde slimme apparaten, zoals airfryers van merken als Xiaomi en Aigostar, zijn betrapt op het verzamelen van gevoelige gegevens via hun gekoppelde apps. Deze apps vragen om toegang tot de microfoon en delen gegevens met platforms zoals TikTok, wat vragen oproept over de noodzaak en het doel van dergelijke dataverzameling. - Social media-apps
Apps zoals Facebook en Instagram blijven grote hoeveelheden persoonlijke gegevens verzamelen, waaronder locatie en browsegeschiedenis, vaak zonder dat gebruikers zich volledig bewust zijn van de omvang van deze dataverzameling.
Wat deze zaken gemeen hebben is dat er nauwelijks tot geen transparantie is en het duurt gek genoeg erg lang voordat mensen voelen dat hun vertrouwen - ofwel hun privacy - is geschonden.
We zijn minder digitaal vaardig dan we denken
Uit diverse onderzoeken blijkt dat een aanzienlijk deel van de bevolking moeite heeft met het instellen van privacy-instellingen op mobiele applicaties:
- Nederland: volgens een onderzoek in opdracht van Samsung vindt 75% van de volwassen Nederlanders de beveiliging van mobiele apparaten belangrijk. Toch geeft meer dan 65% van de ondervraagden aan onvoldoende kennis te hebben over de beveiliging en privacy van deze apparaten.
- Europa: uit een onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat 12% van de Nederlandse smartphonegebruikers niet weet dat het mogelijk is om toegang tot persoonlijke gegevens voor apps te beperken. Dit percentage ligt hoger dan het EU-gemiddelde van 7%.
Deze cijfers onderschrijven het belang van het vergroten van het bewustzijn en de kennis over privacy-instellingen op mobiele apparaten.
Recent heb ik een kleine poll op LinkedIn gestart over het gebruiken van Temu op je smartphone. Gelukkig weerspiegelt de poll mijn netwerk redelijk goed. Zo zegt 81% nooit Temu gebruik te hebben. Die 17% die Temu heeft verwijderd geef ik een dikke pluim en die ene 2% die zich niet zo’n zorgen maakt is behoorlijk representatief voor de bedrijven die wij dagelijks trainen. Er zijn namelijk altijd mensen die zich denken geen zorgen te hoeven maken, want het zal hen toch niet overkomen…?!
Wat je kunt doen om jezelf weerbaar te maken
Privacy -en securitybewustwording is nodig. Daarom geven we je drie tips waarmee je direct aan de slag kunt.- Check altijd app-machtigingen
Hoe vaak klik jij op ‘Toestaan’ zonder te lezen wat je eigenlijk toestaat? Precies. Tijd om daar verandering in te brengen. Ga naar de instellingen van je telefoon en kijk welke machtigingen je apps hebben. Een zaklamp-app die toegang wil tot je contacten? Een shopping-app die toegang wil tot je camera? Een social media-app die toegang wil tot je locatie en contacten? Verwijderen die handel! - Zoeken naar alternatieven
Niet alle apps zijn slecht. Er zijn genoeg privacyvriendelijke alternatieven die je gegevens met rust laten. Denk aan zoekmachines zoals DuckDuckGo of chatapps zoals Signal en koop bij bekende en betrouwbare webshops. Ze doen wat ze moeten doen zonder je data op te slurpen. - Maak privacy een prioriteit en geen bijzaak
Voor bedrijven betekent dit investeren in trainingen en bewustwordingscampagnes zodat jouw medewerkers dit zowel zakelijk als privé kunnen toepassen.
Drie tips voor het herkennen van dark patterns
Dan nog even die dark patterns, wellicht dus een nieuwe term voor je, maar ga op zoek naar die dark patterns. Herken je ze? Sluit de website dan af en zoek een alternatief. Deze 3 tips kunnen je helpen:
- Blijft alert op te mooie aanbiedingen
Blijf alert op aanbiedingen die te mooi zijn om waar te zijn. Als een webshop of app extreem goedkope deals aanbiedt of vage incentives gebruikt om je te behouden, stel jezelf dan de vraag waarom. Vaak is jouw data de prijs die je betaalt.
- Lees de kleine lettertjes
Controleer de algemene voorwaarden en privacyverklaringen van webshops, vooral als ze vreemd of onduidelijk zijn over hoe ze je gegevens gebruiken. Heb je geen zin om alles te lezen, doorzoek dan de tekst met je zoekfunctie op termen als ‘privacy’, ‘dataprotection’, ‘security’ etc..
- Gebruik browserextensies of tools tegen dark patterns
Er zijn hulpmiddelen, zoals adblockers en anti-tracking extensies, die je waarschuwen voor verdachte praktijken en je helpen om misleidende patronen te herkennen.
Gratis apps bestaan niet
Het verhaal van Temu staat niet op zichzelf. Gratis apps zijn vaak allesbehalve gratis. Je betaalt met je privacy en dat kan grote gevolgen hebben. Blijf kritisch, informeer jezelf, en maak bewust keuzes over wat je downloadt en welke gegevens je deelt.
En als je toch graag (online) shopt doe dat dan lokaal, dat is veel duurzamer ;)